Chọn một cổ phiếu tốt bằng phương pháp phân tích định tính

Phân tích định tính và phân tích định lượng là 2 yếu tố trong phân tích cơ bản để đánh giá tiềm năng của một cổ phiếu. Tuy nhiên, phân tích định tính là một quá trình chủ quan và không đảm bảo thành công trong đầu tư. Nên kết hợp phân tích định tính với phân tích định lượng để có được đánh giá toàn diện và đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả.

Phân tích định tính trong chứng khoán là gì?

Phân tích định tính là phương pháp nghiên cứu nhằm thu thập và hiểu biết các dữ liệu phi số lượng (như văn bản, hình ảnh, video…), tập trung vào ý nghĩa, cảm xúc, hành vi và trải nghiệm của con người. Phương pháp này sử dụng các kỹ thuật như phỏng vấn, quan sát, phân tích văn bản, nhóm thảo luận,… để thu thập dữ liệu và phân tích dựa trên góc nhìn chủ quan và cảm nhận của người nghiên cứu nhằm khám phá vấn đề chứ không nhằm kiểm định giả thuyết.

Phương pháp phân tích định tính thường được áp dụng phổ biến trong nghiên cứu xã hội, nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm và đánh giá chiến dịch marketing.

Phân tích định tính đem lại hiểu biết sâu sắc cho nhà đầu tư chứng khoán

Trong đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư hoàn toàn có thể áp dụng phương pháp phân tích định tính để khám phá một công ty dựa trên những thông tin có sẵn với mục đích có sự hiểu biết tổng thể, bao quát về công ty đó để biết có nên đầu tư cổ phiếu hay không, nên đầu tư ngắn hạn hay dài hạn.

Phân tích định tính và phân tích định lượng là 2 yếu tố quan trọng trong phân tích cơ bản trong chứng khoán được nhiều nhà đầu tư sử dụng.

Ưu điểm của phân tích định tính là cung cấp thông tin chi tiết và sự hiểu biết sâu sắc về một công ty nhưng có nhược điểm là khó khăn trong việc thu thập, phân tích dữ liệu và kết quả phân tích mang tính chủ quan, phụ thuộc vào sự hiểu biết, kinh nghiệm của người phân tích.

Cách chọn cổ phiếu tốt bằng phân tích định tính

Phân tích cơ bản có phạm vi rất rộng. Việc định giá một công ty không chỉ liên quan đến việc tính toán các con số và dự đoán dòng tiền mà còn xem xét những đặc điểm chung, chủ quan hơn của một công ty. Ở đây chúng ta sẽ xem xét cách sử dụng phân tích các yếu tố định tính để chọn một cổ phiếu.

Xem xét yếu tố nội tại của doanh nghiệp

Yếu tố doanh nghiệp thường được xem xét đầu tiên khi muốn đầu tư vào cổ phiếu. Trước hết, cần thu thập và phân tích thông tin về bản thân doanh nghiệp đó có mô hình kinh doanh là gì, hiệu quả hoạt động và khả năng sinh lời ra sao, lợi thế cạnh tranh là gì (sản phẩm độc đáo, dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt, có bí quyết thương mại…)

Triết lý kinh doanh, phong cách kinh doanh do người quản lý đặt ra cũng có ảnh hưởng quan trọng, quyết định cá tính và tiềm năng thành công trong tương lai. Một doanh nghiệp có nhà quản lý có cá tính, điều hành doanh nghiệp cởi mở, minh bạch và linh hoạt thường sẽ được nhà đầu tư coi trọng hơn. 

Để biết phong cách quản lý của một công ty là cởi mở hay cứng nhắc, bạn cần xem xét cách hoạt động trong quá khứ bằng cách đọc phân MD&A (phần thảo luận và phân tích của ban lãnh đạo) trong báo cáo hàng quý hoặc hàng năm, tự hỏi xem bản thân có đồng ý với triết lý này hay không, liệu triết lý này có phù hợp với tính chất kinh doanh và quy mô hoạt động của công ty không.

Tìm hiểu đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp và kinh nghiệm, thành tích của họ

Khi đã nắm được phong cách của các nhà quản lý, hãy tìm hiểu xem đội ngũ lãnh đạo này tiếp quản công ty vào thời điểm nào, trong nhiệm kỳ có tạo ra thay đổi tốt hay không. Khi một công ty hoạt động không hiệu quả, việc đầu tiên là tái cơ cấu quản lý. Công ty liên tục đổi người quản lý là dấu hiệu hoạt động kém hiệu quả.

Ví dụ, Jack Welch là CEO của General Electric trong hơn 20 năm. Nhiệm kỳ lâu dài của ông là một dấu hiệu tốt cho thấy ông là một nhà quản lý thành công và có lợi nhuận; nếu không thì các cổ đông và ban giám đốc đã không giữ anh ta lại

Mặt khác, việc tái cơ cấu cũng có thể là dấu hiệu tích cực cho thấy mặc dù công ty đang gặp khó khăn nhưng đã nỗ lực cải thiện triển vọng của mình và sắp chứng kiến sự thay đổi theo chiều hướng tốt hơn.

Ví dụ, Tập đoàn Chrysler đang trên bờ vực phá sản khi Lee Iacocca, Giám đốc điều hành mới, đến và thành lập một đội ngũ quản lý mới nhằm khôi phục vị thế của Chrysler như một công ty lớn trong ngành ô tô.

Văn hóa doanh nghiệp cũng là một trong những yếu tố quan trọng trong phân tích định tính mà nhà đầu tư không nên bỏ lỡ. Hãy tìm hiểu xem liệu doanh nghiệp có tập trung vào khách hàng hay không, có đổi mới theo thị trường không, đạo đức kinh doanh ra sao… Một doanh nghiệp luôn lấy khách hàng làm trung tâm và tích cực sáng tạo, đổi mới, chú trọng đến đạo đức sẽ có tiềm năng phát triển trong tương lai.

Nghiên cứu các yếu tố quản trị

Xương sống của bất kỳ công ty thành công nào là sự quản lý mạnh mẽ. Những người đứng đầu cuối cùng đưa ra các quyết định chiến lược và do đó đóng vai trò là nhân tố quan trọng quyết định số phận của công ty. Để đánh giá sức mạnh của ban quản lý, nhà đầu tư có thể chỉ cần hỏi 5 chữ W tiêu chuẩn: Who – Where – When – What – Why? (Ai – Ở đâu – Cái gì – Khi nào – Tại sao?)

Tìm hiểu về đội ngũ lãnh đạo của doanh nghiệp

Bạn cần tìm hiểu ban lãnh đạo (CEO, CFO, COO và CIO) đang điều hành công ty là ai, họ đến từ đâu, có kinh nghiệm, trình độ học vấn, năng lực và tầm nhìn thế nào. Tại sao họ trở thành nhà quản lý? Hãy tự hỏi liệu những kiến thức nền tảng của họ có phù hợp cho việc điều hành công ty trong ngành của nó hay không. Trong quá khứ, những vị lãnh đạo này đã có thành tích nào? Nếu Giám đốc điều hành của công ty không là một chuyên gia trong lĩnh vực đang hoạt động thì liệu có thành công hay không?

Bên cạnh đó, cấu trúc sở hữu tập trung hay phân tán, ảnh hưởng của cổ đông lớn đối với những quyết sách của công ty ra sao cũng là điều cần đặt lên bàn cân.

Chất lượng quản trị minh bạch, hiệu quả, trách nhiệm giải trình của ban lãnh đạo công ty là yếu tố quan trọng bởi việc nắm giữ cổ phiếu của một công ty kém minh bạch sẽ tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho các cổ đông.

Biết công ty làm gì và kiếm tiền như thế nào

Khi phân tích các yếu tố định tính của công ty không thể bỏ qua các sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty đó. Mô hình kinh doanh của công ty là gì? Công ty này kiếm tiền bằng cách nào?

Biết được các hoạt động của công ty sẽ mang lại lợi nhuận như thế nào là nền tảng để xác định giá trị của một khoản đầu tư. Nếu bạn không chắc chắn công ty của bạn sẽ kiếm tiền bằng cách nào, thì bạn không thể thực sự chắc chắn rằng cổ phiếu của nó sẽ mang lại lợi nhuận cho bạn.

Cần tìm hiểu mô hình hoạt động và hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp

Một trong những bài học lớn nhất được dạy bởi sự sụp đổ của Dotcom vào cuối những năm 90 là việc không hiểu rõ mô hình kinh doanh có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Nhiều người không biết các công ty Dotcom kiếm tiền bằng cách nào hoặc tại sao chúng lại giao dịch ở mức cao như vậy. Trên thực tế, những công ty này không kiếm được tiền; chỉ là tiềm năng tăng trưởng của họ được cho là rất lớn. Điều này dẫn đến việc mua sắm quá nhiệt tình dựa trên tâm lý bầy đàn, từ đó dẫn đến sự sụp đổ của thị trường. 

Nhưng không phải ai cũng mất tiền khi bong bóng vỡ. Warren Buffett không đầu tư vào công nghệ cao chủ yếu vì ông không hiểu nó. Chính điều này đã giúp ông tiết kiệm được hàng tỷ đô la sau sự sụp đổ của Dotcom

Do đó, bạn cần hiểu biết chắc chắn về cách một công ty thực sự tạo ra doanh thu bằng cách nào để đánh giá liệu ban quản lý có đưa ra quyết định đúng đắn hay không.

Yếu tố ngành và vị thế của doanh nghiệp

Ngoài việc hiểu biết chung về những gì một công ty làm, bạn nên phân tích các đặc điểm của ngành, chẳng hạn như tiềm năng tăng trưởng của nó. Một công ty tầm thường trong một ngành lớn có thể mang lại lợi nhuận vững chắc, trong khi một công ty tầm thường trong một ngành kém có thể sẽ mất đi danh mục đầu tư của bạn. Tất nhiên, việc xác định giai đoạn tăng trưởng của một công ty sẽ cần tính gần đúng, nhưng nhận thức thông thường có thể còn lâu dài: không khó để nhận ra rằng triển vọng tăng trưởng của ngành công nghệ cao lớn hơn triển vọng tăng trưởng của ngành đường sắt. Vấn đề chỉ là tự hỏi liệu nhu cầu của ngành này có tăng lên hay không.

Xem xét vị thế của doanh nghiệp và nhu cầu ngành trong tương lai

Thị phần là một yếu tố quan trọng cho thấy vị thế của doanh nghiệp. Hãy nhìn cách Microsoft thống trị hoàn toàn thị trường hệ điều hành. Bất cứ ai cố gắng thâm nhập thị trường này đều phải đối mặt với những trở ngại rất lớn vì Microsoft có thể tận dụng lợi thế kinh tế nhờ quy mô. Điều này không có nghĩa là một công ty ở tình trạng gần như độc quyền được đảm bảo sẽ đứng đầu, nhưng việc đầu tư vào một công ty đang cố gắng cạnh tranh với “con khỉ đột nặng 500 pound” là một hành động mạo hiểm.

Rào cản gia nhập thị trường cũng có thể mang lại cho công ty một lợi thế đáng kể về chất lượng. Ví dụ, so sánh ngành công nghiệp nhà hàng với ngành công nghiệp ô tô hoặc dược phẩm. Bất cứ ai cũng có thể mở nhà hàng vì trình độ kỹ năng và vốn yêu cầu rất thấp. Mặt khác, ngành công nghiệp ô tô và dược phẩm có những rào cản gia nhập lớn: chi phí vốn lớn, kênh phân phối độc quyền, quy định của chính phủ, bằng sáng chế, v.v. Càng khó cạnh tranh để gia nhập một ngành thì lợi thế cho các doanh nghiệp hiện tại càng lớn

Đừng quên xem xét đến xu hướng ngành và nhu cầu trong tương lai, việc áp dụng công nghệ mới cũng như những thay đổi trong quy định của pháp luật.

Tên thương hiệu của doanh nghiệp

Một thương hiệu có giá trị phản ánh nhiều năm phát triển và tiếp thị sản phẩm. Việc có một danh mục thương hiệu sẽ giúp đa dạng hóa rủi ro vì hoạt động tốt của một thương hiệu có thể bù đắp cho hoạt động kém hơn của thương hiệu khác.

Một số người chọn cổ phiếu thường tránh xa công ty nào có thương hiệu xoay quanh một người bởi nếu một công ty gắn bó quá chặt chẽ với một cá nhân, thì bất kỳ tin tức xấu nào liên quan đến người đó đều có thể cản trở hoạt động cổ phiếu của công ty ngay cả khi tin tức đó hoàn toàn không liên quan gì đến hoạt động của công ty.

Nghiên cứu những thương hiệu doanh nghiệp đang phát triển

Yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến cổ phiếu ngành

Đừng xem nhẹ yếu tố vĩ mô bởi tình hình tăng trưởng kinh tế, mức tăng/giảm lãi suất của các ngân hàng, tỷ lệ lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp, chính sách của Chính phủ (các quy định, thuế, ưu đãi doanh nghiệp…) sẽ tác động rất lớn đến một vài ngành nghề trong tương lai.

Ví dụ: Xung đột Ukraine xảy ra gián tiếp ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu, tuy nhiên đây lại là cơ hội cho xuất khẩu lương thực do Ukraine là một trong những quốc gia sản xuất lương thực lớn ở châu Âu. Chiến tranh khiến nền nông nghiệp của đất nước này hoàn toàn đình trệ. Các doanh nghiệp xuất khẩu lương thực, thực phẩm, khai thác than, mỏ… cũng được hưởng lợi từ điều kiện hiện tại.

Đừng quá phức tạp vấn đề khi phân tích định tính

Bạn không cần bằng tiến sĩ tài chính để công nhận một công ty tốt. Trong cuốn sách One Up on Wall Street , Peter Lynch thảo luận về thời điểm vợ ông thu hút sự chú ý của ông đến một sản phẩm tuyệt vời với cách tiếp thị phi thường. Hanes đang thử nghiệm tiếp thị một sản phẩm có tên L’eggs: quần tất nữ được đóng gói trong vỏ trứng bằng nhựa nhiều màu sắc. Thay vì bán những sản phẩm này trong các cửa hàng bách hóa hoặc cửa hàng đặc sản, Hanes đặt sản phẩm bên cạnh các thanh kẹo, nước ngọt và kẹo cao su tại quầy thanh toán của siêu thị – một ý tưởng tuyệt vời vì nghiên cứu cho thấy phụ nữ thường xuyên đến siêu thị thường xuyên hơn khoảng 12 lần so với các cửa hàng khác. Sản phẩm này đã thành công rực rỡ và trở thành sản phẩm tiêu dùng bán chạy thứ hai trong thập niên 1970.

One Up on Wall Street – Học hỏi kinh nghiệm phân tích từ chuyên gia

Hầu hết phụ nữ thời đó đều dễ dàng nhận thấy sự phổ biến của sản phẩm này và vợ của Peter Lynch là một trong số đó. Nhờ lời khuyên của cô, anh đã nghiên cứu công ty sâu hơn một chút và biến khoản đầu tư của mình vào Hanes thành một khoản lợi nhuận khổng lồ cho Fidelity, trong khi hầu hết các nhà quản lý nam ở Phố Wall đều bỏ lỡ cơ hội. Vấn đề là không chỉ các nhà phân tích Phố Wall mới biết thông tin về các công ty; người bình thường cũng có thể nhìn thấy những điều kỳ diệu như vậy. Nếu bạn thấy một công ty địa phương đang mở rộng và hoạt động tốt, hãy tìm hiểu sâu hơn một chút và hỏi xung quanh. Ai biết được, có thể đó sẽ là Hanes tiếp theo.

Kết luận

Đánh giá một công ty từ quan điểm định tính và xác định xem bạn có nên đầu tư vào công ty đó hay không cũng quan trọng như việc xem xét doanh thu và thu nhập. Chiến lược này có thể là một trong những chiến lược đơn giản nhất nhưng cũng là một trong những cách hiệu quả nhất để đánh giá một khoản đầu tư tiềm năng.

Mặc dù phân tích định tính sẽ giúp nhà đầu tư có hiểu biết sâu sắc về doanh nghiệp và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai nhưng không thể đánh giá chính xác liệu có nên đầu tư cổ phiếu của doanh nghiệp này hay không, nên nắm giữ ngắn hạn, trung hạn hay dài hạn. Cần kết hợp giữa phân tích định tính với phân tích định lượng để có đánh giá chính xác và chọn ra cổ phiếu tốt nhất vào danh mục đầu tư.